ΔΕΙΤΕ ΠΡΩΤΟΙ ΟΛΑ ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ TRIBUNE ΣΤΟ GOOGLE NEWS 
“Curley’s like a lot of little guys. He hates big guys. He’s alla time picking scraps with big guys. Kind of like he’s mad at ’em because he ain’t a big guy.”
John Steinbeck, Of mice and men
Η άρση της ιθαγένειας του μητροπολίτη Κιέβου Ονουφρίου από τον πρόεδρο της Ουκρανίας Ζελένσκι πέρασε σχετικά απαρατήρητη από τα διεθνή ΜΜΕ, όπως άλλωστε παρέμειναν στην αφάνεια πολλές από τις «καινοτόμες» ερμηνείες και προσεγγίσεις του δημοκρατικού πολιτεύματος στην ουκρανική του παραλλαγή, ιδιαίτερα σε ότι αφορά στην ελευθερία του λόγου και στη δαιμονοποίηση του ιστορικού παρελθόντος μιας πραγματικά μεγάλης χώρας.
Αν η δαιμονοποίηση ή ωραιοποίηση της ιστορίας μιας χώρας δεν αποτελεί ένα σπάνιο φαινόμενο, εντούτοις οι διώξεις ή, αν προτιμάτε, το κυνήγι μαγισσών όπως έχει εξελιχθεί σήμερα με στόχο όχι μια σέκτα αλλά μια ιστορικά αναγνωρισμένη Εκκλησία, αποτελεί, ακόμα και για αυτή την Ευρώπη των Βρυξελλών, μια σαφέστατη εκτροπή από τη τήρηση έστω και των στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Κάποιοι από την, ούτως ειπείν, ρωσική αντιπολίτευση έσπευσαν να σημειώσουν για άλλη μια φορά το αυτονόητο, δηλαδή την εν πολλοίς επιβληθείσα από τον εκκλησιαστικό βραχίονα της «αγίας Ρωσίας» ακραία πολιτικοποίηση της υπό τον μητροπολίτη Ονούφριο ορθοδόξου οργανώσεως της Ρωσικής Εκκλησίας στην Ουκρανία, χωρίς καν να μπουν στον κόπο να εξετάσουν τις νομικές παραμέτρους της υποθέσεως, τονίζοντας ότι ο Ουκρανός πρόεδρος, ως ένα σημείο, είχε δίκαιο.
Όμως ο Vitalii Taranenko στην ιστοσελίδα GLAVKOM, μια ιστοσελίδα που δεν φημίζεται για τις φιλορωσικές της προτιμήσεις, ανέλυσε τις νομικές λεπτομέρειες αυτής της αποφάσεως απευθυνόμενος στους νομικούς, οι οποίοι ανέλαβαν να καταθέσουν την έφεση που άσκησε όπως αναμενόταν ο μητροπολίτης Ονούφριος.
Οι δικηγόροι του μητροπολίτη Ονουφρίου σημειώνουν ότι, σε ότι αφορά στο θέμα της ιθαγένειας υπάρχει ένα νομικό προηγούμενο στην πρακτική της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Για παράδειγμα, στην απόφασή του της 5ης Σεπτεμβρίου 2024 το δικαστήριο σημείωσε ότι η ισχύουσα νομοθεσία της Ουκρανίας δεν προβλέπει σαφή απαγόρευση της διπλής ιθαγένειας.
Ωστόσο η διπλή ιθαγένεια ενός ενήλικα μπορεί να αποτελέσει λόγο για την άρση της ουκρανικής ιθαγένειας εάν αυτός είχε ενεργήσει συνειδητά για την απόκτηση της ιθαγένειας άλλου κράτους (όπως αναφέρεται στο άρθρο 19 του νόμου περί ιθαγένειας).
«Η εκούσια απόκτηση της ιθαγένειας άλλου κράτους/κρατών από ενήλικα πολίτη της Ουκρανίας αποτελεί αιτία για την απώλεια της ουκρανικής ιθαγένειας. Ταυτόχρονα, το γεγονός αυτό δεν αποτελεί λόγο αυτόματης άρσεως της ουκρανικής ιθαγένειας.
»Το νομικό γεγονός της “απώλειας της ιθαγένειας” ολοκληρώνεται με την έκδοση σχετικού διατάγματος από τον Πρόεδρο της Ουκρανίας», αναφέρει η απόφαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Σύμφωνα με τον Daniil Tryasov, δικηγόρο της εταιρείας Leshchenko & Partners, ο Μητροπολίτης Ονούφριος, ο οποίος στερήθηκε την ουκρανική υπηκοότητα, χάνει όλα τα δικαιώματα που είχε ως Ουκρανός πολίτης.
Ωστόσο, τονίζει ο δικηγόρος, αν διαπιστωθεί ότι ο μητροπολίτης Ονούφριος εξακολουθεί να μην έχει ρωσική υπηκοότητα και ρωσικό διαβατήριο, τότε αποκτά το καθεστώς του απάτριδος, γεγονός που αποτελεί παραβίαση από την πλευρά του κράτους μιας θεμελιώδους συνταγματικής αρχής σε σχέση με τους δικούς του πολίτες, η οποία κατοχυρώνεται στο άρθρο 25 του Συντάγματος της Ουκρανίας και αναφέρει ότι, ένας πολίτης της Ουκρανίας δεν μπορεί να στερηθεί την ιθαγένεια και να εκδιωχθεί από τη χώρα. Πρόκειται για ένα θεμελιώδες συνταγματικό δικαίωμα.
Ένας άλλος δικηγόρος, ο Andriy Domanskyy, ο οποίος σήμερα υπερασπίζεται στα δικαστήρια τους μητροπολίτες Σβιατογκόρσκ Αρσένιο (κατά κόσμον Igor Yakovenko) και του πρώην ηγουμένου της Λαύρας του Κιέβου Παύλο (κατά κόσμον Petro Lebed), στο σχόλιό του στην ιστοσελίδα Glavkom (σ.σ. βλέπε ανωτέρω) αναφέρθηκε και αυτός στο άρθρο 25 του Συντάγματος.
Στην περίπτωση της διακοπής της ιθαγένειας του Μητροπολίτη Ονουφρίου, σημείωσε ο δικηγόρος, έχει προκύψει ένα δίλημμα, εφόσον ο Μητροπολίτης έλαβε την ιθαγένεια όχι με απόφαση του αρχηγού του κράτους, όπως αποκτούν, για παράδειγμα, οι ξένοι πολίτες, ο προκαθήμενος είναι πολίτης της Ουκρανίας από τη γέννηση και τον τόπο διαμονής του.
«Επιτρέψτε μου να σας υπενθυμίσω», αναφέρει ο δικηγόρος, «ότι όταν κατά τη σοβιετική περίοδο οι Αρχές στερούσαν από τους αντιφρονούντες την ιθαγένεια αυτοί θεωρούνταν απάτριδες.
»Είναι βεβιασμένη η άποψη ότι ο Μητροπολίτης Ονούφριος έχει άλλη ιθαγένεια – αυτό δεν έχει διαπιστωθεί από κανένα δικαστήριο», τόνισε ο Andriy Domanskyy.
«Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι είναι πιθανόν το κράτος να παραβιάζει τις διεθνείς συνθήκες, τις οποίες έχει το ίδιο υπογράψει.
»Συγκεκριμένα, το άρθρο 7 της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως για την Ιθαγένεια, το οποίο προβλέπει ότι ένα συμβαλλόμενο κράτος δεν μπορεί να προβλέπει στο εσωτερικό του δίκαιο την απώλεια της ιθαγένειας ex lege ή με πρωτοβουλία του ίδιου του συμβαλλόμενου κράτους.
»Το δε άρθρο 8 της Σύμβασης για την περίπτωση της ανιθαγένειας, προβλέπει ότι ένα συμβαλλόμενο κράτος δεν στερεί την ιθαγένεια από ένα πρόσωπο, εάν η στέρηση αυτή θα καθιστούσε το πρόσωπο αυτό άπατρι. Αυτά τα διεθνή έγγραφα έχουν επικυρωθεί από το Κοινοβούλιο (Verkhovna Rada) της Ουκρανίας», σημείωσε ο δικηγόρος.
Συγκεκριμένα το Άρθρο 7 της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως για την Ιθαγένεια αναφέρει:
«Αυτοδίκαιη απώλεια της ιθαγένειας ή με πρωτοβουλία του Κράτους μέρους
»Άρθρο 7.- 1. Τα Κράτη μέρη δεν μπορούν να προβλέπουν στην εσωτερική τους νομοθεσία για την αυτοδίκαιη απώλεια της ιθαγένειας ή για την απώλεια της ιθαγένειας βάσει κρατικής ενέργειας εκτός από τις περιπτώσεις :
»α. κτήσης άλλης ιθαγένειας,
»β. κτήσης της ιθαγένειας του Κράτους μέρους με απατηλή ενέργεια, βάσει πλαστών πληροφοριών ή απόκρυψης σημαντικών στοιχείων από τον αιτούντα,
»γ. εθελοντικής στράτευσης σε αλλοδαπές στρατιωτικές δυνάμεις,
»δ. συμπεριφοράς που πλήττει σοβαρά τα ζωτικά συμφέροντα του Κράτος μέρους,
»ε. έλλειψης πραγματικού δεσμού μεταξύ του Κράτους μέρους και του πολίτη που έχει τη συνήθη διαμονή του στο εξωτερικό (…)»
Με τη σειρά του το Άρθρο 8 της ίδιας Συμβάσεως είναι σαφές:
«Απώλεια της ιθαγένειας με αίτηση του ενδιαφερόμενου ατόμου
»Άρθρο 8.- 1. Κάθε Κράτος πρέπει να παρέχει στους πολίτες του τη δυνατότητα αποβολής της ιθαγένειάς τους με την προϋπόθεση ότι δεν καθίστανται ανιθαγενείς. 2. Όμως, τα Κράτη μέρη μπορούν να προβλέψουν στο εσωτερικό τους δίκαιο ότι μόνον οι πολίτες τους που έχουν τη συνήθη διαμονή τους στο εξωτερικό υπάγονται στις διατάξεις περί αποβολής της ιθαγένειας.» (ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ)
Σύμφωνα με το άρθρο 17 του νόμου «Περί ιθαγένειας της Ουκρανίας» της 18ης Ιανουαρίου 2001, η ουκρανική ιθαγένεια παύει να ισχύει:
1) ως αποτέλεσμα της αποποίησης της ουκρανικής ιθαγένειας,
2) ως αποτέλεσμα της απώλειας της ουκρανικής ιθαγένειας,
3) για τους λόγους που προβλέπονται από τις διεθνείς συνθήκες, τις οποίες έχει υπογράψει η Ουκρανία.
Σύμφωνα με τις παραγράφους 1, 2, 3 του πρώτου μέρους του άρθρου 19 του νόμου της Ουκρανίας «Για την ιθαγένεια της Ουκρανίας», οι λόγοι απώλειας της ουκρανικής ιθαγένειας είναι οι εξής
◾η εκούσια απόκτηση της ιθαγένειας άλλου κράτους από πολίτη της Ουκρανίας,
αν κατά την απόκτησή της έχει ενηλικιωθεί,
◾η απόκτηση της ουκρανικής ιθαγένειας από πρόσωπο βάσει του άρθρου 9 του παρόντος νόμου ως αποτέλεσμα απάτης, σκόπιμης υποβολής ψευδών πληροφοριών ή πλαστών εγγράφων,
◾εθελοντική κατάταξη στη στρατιωτική υπηρεσία άλλου κράτους, η οποία, σύμφωνα με τη νομοθεσία του εν λόγω κράτους δεν θεωρείται στρατιωτική υποχρέωση ή εναλλακτική (μη στρατιωτική) υπηρεσία.
Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 2 του νόμου της Ουκρανίας «Περί ιθαγένειας», οι διατάξεις των παραγράφων 1 και 3 του πρώτου μέρους του παρόντος άρθρου δεν εφαρμόζονται εάν αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα ένας Ουκρανός πολίτης να καθίσταται ανιθαγενής.
Στην ερώτηση του δημοσιογράφου, αν ο επίσκοπος εμπίπτει στο νόμο περί κυρώσεων, εφόσον ο πρόεδρος Ζελένσκι δήλωσε ότι ετοιμάζονται τα σχετικά έγγραφα για την επιβολή κυρώσεων, ο δικηγόρος Danylo Tryasov επεσήμανε τα εξής:
«Στην πράξη, υπάρχουν αρκετά προηγούμενα, ιδίως στην περίπτωση Ουκρανών επιχειρηματιών, πολιτικών, δημόσιων προσώπων και κληρικών, στους οποίους το κράτος πρώτα στερεί την ιθαγένεια και στη συνέχεια εφαρμόζει κυρώσεις (προσωπικά, συγκεκριμένα οικονομικά και άλλα περιοριστικά μέτρα) όχι ως πολίτες της Ουκρανίας, καθώς αυτό θα ερχόταν σε αντίθεση με τον νόμο της Ουκρανίας “Περί κυρώσεων”, αλλά ως φυσικά πρόσωπα.
»Τα ζητήματα απώλειας της ιθαγένειας εξετάζονται από την υπό τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Επιτροπή Ιθαγένειας. Αιτήσεις στην Επιτροπή αυτή μπορούν να υποβάλουν κρατικές υπηρεσίες και υπηρεσίες επιβολής του νόμου που έχουν εντοπίσει λόγους για την απώλεια της ιθαγένειας (για παράδειγμα έγκυρο διαβατήριο ξένης χώρας).
»Μετά τη συνεδρίαση, η Επιτροπή αποφασίζει να υποβάλει πρόταση στον Πρόεδρο της Ουκρανίας για την ικανοποίηση της αιτήσεως για την άρση της ουκρανικής ιθαγένειας και για να επικυρώσει ότι το πρόσωπο έχει απωλέσει την ουκρανική ιθαγένεια. Ο επικεφαλής της Επιτροπής αποστέλλει την πρόταση αυτή στον Πρόεδρο μαζί με το σχέδιο του σχετικού διατάγματος. Το διάταγμα αποτελεί το τελικό σημείο για την επίλυση του ζητήματος της ιθαγένειας ενός προσώπου.
»Το προεδρικό διάταγμα μπορεί να προσβληθεί μόνο στο Ανώτατο Δικαστήριο. Ωστόσο, πρόκειται για μια μακρά διαδικασία που απαιτεί πολύ χρόνο. Ταυτόχρονα, κατά τη στιγμή της προσφυγής κατά του διατάγματος, ένα πρόσωπο περιορίζεται στα συνταγματικά του δικαιώματα και ο Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας της Ουκρανίας δεν επιτρέπει την υποβολή αίτησης προσωρινής διαταγής για την αναστολή των πράξεων του Προέδρου της Ουκρανίας».
Ο έτερος δικηγόρος Andrii Domanskyi ήταν ιδιαίτερα καυστικός σε ότι αφορά στην προετοιμασία των σχετικών εγγράφων:
«Ασχολούμαι με υποθέσεις στο Διοικητικό Ακυρωτικό Δικαστήριο σχετικά με την αποκατάσταση της ιθαγένειας, ή μάλλον την ακύρωση του προεδρικού διατάγματος που φέρεται να ακύρωσε την ιθαγένεια του Ονουφρίου. Πρέπει να πω ότι δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι το πρόσωπο έχει άλλη ιθαγένεια. Θα πω δε περισσότερα: το επίπεδο προετοιμασίας των εγγράφων είναι προφανώς απαράδεκτο!
»Στην περίπτωση ενός από τους μητροπολίτες της “Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας”, η SBU (Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας) αναφέρει στην εισήγησή της ότι το υλικό προετοιμάστηκε από την Κρατική Υπηρεσία Μετανάστευσης της Περιφέρειας Chernivtsi, ενώ στο δικαστήριο οι υπάλληλοι μεταναστεύσεως, αντίθετα, δήλωσαν ότι δεν έχουν ασχοληθεί ποτέ με αυτό το ζήτημα σε σχέση με τον πελάτη μου. Με άλλα λόγια, η κρατική Αρχή στο δικαστήριο δηλώνει ότι οι πληροφορίες, στις οποίες στηρίχθηκε η απόφαση του ανωτάτου αξιωματούχου της χώρας, είναι ανακριβείς!»
Σε ό,τι αφορά στην περίπτωση απελάσεως ή ανταλλαγής του Ονουφρίου και οι δυο νομικοί σύμβουλοι ήταν σαφείς: α) θα ήταν παράλογο αν οι Αρχές προχωρούσαν στην απέλαση χωρίς προηγούμενη δικαστική απόφαση και β) η ανταλλαγή είναι δυνατή μόνο αν συμφωνήσει το συγκεκριμένο πρόσωπο.
Άραγε υπάρχει διέξοδος από το αδιέξοδο που δημιούργησε η ομολογουμένως βεβιασμένη απόφαση του Ουκρανού προέδρου;
Η περαιτέρω εξέλιξη των γεγονότων γύρω από την «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία» δεν είναι μονοσήμαντη.
Με βάση την εμπειρία των τελευταίων τριών ετών, μπορούμε να υποθέσουμε ότι δεν θα συμβεί τίποτα το ριζικό, απλώς θα ενταθεί ο βαθμός της «γκρίζας ζώνης» στην οποία βρίσκεται ήδη η υπό τον Ονούφριο «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία» στις τρέχουσες πολιτικές συνθήκες.
Σχετικά ηπιότερο είναι το «εσθονικό σενάριο», σύμφωνα με το οποίο ο Ονούφριος, ως πρόσωπο που διαμένει παράνομα στην Ουκρανία, θα αναγκασθεί να φύγει στο εξωτερικό (σε μία από τις φιλικά προσκείμενες ευρωπαϊκές χώρες), από όπου θα συνεχίσει να διοικεί την Εκκλησία.
Πέρυσι οι εσθονικές Αρχές ακύρωσαν την άδεια διαμονής του επικεφαλής της Εσθονικής Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας μητροπολίτη Ευγένιου (Ρεσέτνικοφ), και αυτός μετακόμισε στην παραμεθόρια περιοχή Πετσόρα Πσκόβσκι.
Πιο δύσκολη είναι η «οδός του Ιωνάθαν», όταν ο μητροπολίτης μπορεί πρώτα να τεθεί υπό κράτηση για παραβίαση της νομοθεσίας διαμονής στη χώρα και στη συνέχεια να ανταλλαχθεί με σημαντικό αριθμό Ουκρανών αιχμαλώτων πολέμου.
Βέβαια ο Ονούφριος δεν δίνει την εντύπωση ενός ανθρώπου που θα ήθελε να καταφύγει στη Ρωσική Ομοσπονδία…
Αν ο 80χρονος Ονούφριος αποφασίσει να μην οξύνει την κατάσταση και προτιμήσει να παραιτηθεί, τότε η «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία» θα συγκαλέσει Σύνοδο για την εκλογή νέου προκαθημένου, αποδεχόμενη ταυτόχρονα τις απαιτήσεις των ουκρανικών Αρχών για τη ριζική ρήξη με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Τη δεύτερη θέση στην ιεραρχία της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας κατέχει σήμερα ο Μητροπολίτης Οδησσού Αγαθάγγελος (Σαββίν), ο οποίος στο παρελθόν είχε φιλορωσικές απόψεις, αλλά μετά την εισβολή της Ρωσίας υιοθέτησε μια διαφορετική στάση και δεν προκαλεί πλέον ερωτήματα στις αρχές.
Το 2011-12 προέδρευσε προσωρινά στη Σύνοδο της «Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας» λόγω της ασθένειας του τότε προκαθήμενου κυρού Βλαδιμήρου.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι ο Αγαθάγγελος είναι ακόμη μεγαλύτερος από τον Ονούφριο –είναι 86 ετών– και μπορεί να θεωρηθεί μόνο ως μεταβατική φιγούρα, κάτι δηλαδή σαν προσωρινός αντικαταστάτης.
Η ουκρανική κυβέρνηση θα προτιμούσε κάποιον από τη νεότερη γενιά των φιλόδοξων επισκόπων, οι οποίοι χειροτονήθηκαν στα χρόνια της ανεξαρτησίας και ως εκ τούτου δεν επηρεάζονται από το Πατριαρχείο Μόσχας.
Η παραίτηση του Ονουφρίου και η σύγκληση της συνόδου της «Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας» αποκτούν επείγοντα χαρακτήρα εξ αιτίας και του νέου ουκρανικού νόμου «Περί προστασίας του συνταγματικού καθεστώτος στον τομέα της δραστηριότητας των θρησκευτικών οργανώσεων».
Η προθεσμία που ορίζει ο νόμος για την εθελοντική διακοπή των θρησκευτικών οργανώσεων κάθε «συνδέσεως» με κέντρα που ευρίσκονται στην Ρωσία έληξε στα τέλη Ιουνίου.
Έτσι η Κρατική Υπηρεσία για την Ελευθερία της Συνείδησης είναι πλέον υποχρεωμένη να διενεργεί ελέγχους σε αυτές τις οργανώσεις και να αναστέλλει τη λειτουργία τους με δικαστικές αποφάσεις.
Η εθελοντική παραίτηση του Ονουφρίου είναι η τελευταία προσπάθεια να αποφευχθεί το χειρότερο σενάριο.
Ένα δημοκρατικό κράτος δεν δικαιούται να παρεμβαίνει στην εσωτερική ζωή των θρησκευτικών οργανώσεων και η κατάσταση γύρω από την «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία» θέτει σοβαρά ερωτήματα σε ότι αφορά στην τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ουκρανία και στον χώρο των θρησκευτικών οργανώσεων.
Ωστόσο θα ήταν αφελές να μιλάμε απλώς για διωγμούς χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη το πολιτικό υπόβαθρο που συνοδεύει τα τελευταία τριάντα χρόνια την «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία».
Ναι μεν η Εκκλησία είναι απολύτως ανεξάρτητη όσον αφορά σε ζητήματα πίστεως, όμως, από την άλλη πλευρά, είναι απολύτως υπεύθυνη απέναντι στο κράτος και την κοινωνία σε ότι αφορά στην πολιτική της θέση ή στις επιχειρηματικές της δραστηριότητες.
Η εμπειρία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας καταδεικνύει τι είδους «υβριδικά μορφώματα» δημιουργούνται όταν η θρησκεία είτε υποκαθιστά την πολιτική, είτε εργαλειοποιείται από αυτή.
Όμως, για να είμαστε ειλικρινείς, είναι αδύνατο να χαράξουμε μια σαφή διαχωριστική γραμμή μεταξύ αυτών των δύο διαστάσεων…
Η απόφαση λοιπόν που θα πρέπει να λάβει ο μητροπολίτης Ονούφριος είναι ίσως η πιο σημαντική απόφαση της εκκλησιαστικής του διακονίας!
Αναμένουμε…
