«Ανδρέα, τι πας να κάνεις, εδώ έχουμε έτοιμο κόμμα, πειράματα θα κάνουμε;».
Αυτή ήταν η αντίδραση πολλών από τους «κεντρογενείς» που ακολουθούσαν τον Ανδρέα Παπανδρέου, ήδη από την εποχή του Ανένδοτου, στο άκουσμα της Διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη.
Το «έτοιμο κόμμα», η προδικτατορική Ένωση Κέντρου, φάνταζε στα μάτια τους ως η φυσιολογική επιλογή για να επανέλθει δυναμικά ο Ανδρέας στο προσκήνιο και να διεκδικήσει, ενδεχομένως, τη νίκη στις πρώτες εκλογές μετά την «μεταπολίτευση».
Αλλά ο Ανδρέας δεν ήταν τότε, ούτε υπήρξε ποτέ, ένας συμβατικός «επαγγελματίας πολιτικός»-έστω του Κέντρου.
Ο Ανδρέας υπήρξε σε όλη τη ζωή του επαναστάτης, διανοούμενος και αληθινός μεταρρυθμιστής.
Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ είναι μια ιστορική τομή στην νεότερη πολιτική μας Ιστορία, ακριβώς επειδή «χωροθέτησε» για πρώτη φορά με όρους Παράταξης το Σοσιαλιστικό Κίνημα στην Ελλάδα.
Δεν είναι το ΠΑΣΟΚ το πρώτο σοσιαλιστικό κόμμα στον τόπο μας.
Ο σοσιαλιστικός χώρος εμφανίζεται ήδη από τον 19ο αιώνα, με σημαντικές προσωπικότητες και μικρά κόμματα, χωρίς όμως εκλογική απήχηση.
Στον 20ο, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου κυρίως, θέτει τις βάσεις μιας αξιοσημείωτης πολιτικής επιρροής του σοσιαλισμού, ενώ μετά τον Εμφύλιο, η ΕΔΑ, παρά το γεγονός ότι έχει ως «κορμό» το ΚΚΕ, συγκροτείται και από μια αξιόλογη σε στελεχιακό δυναμικό και εκλογική επιρροή σοσιαλιστική συνιστώσα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, ο επικεφαλής του οποίου μάλιστα, ο Γιάννης Πασσαλίδης, είναι και ο ηγέτης της.
Όλες αυτές οι προσπάθειες όμως, δεν αρκούν για να δημιουργήσουν έναν αυτόνομο και ισχυρό σοσιαλιστικό πόλο στο ελληνικό πολιτικό σύστημα, που εξακολουθεί να κυριαρχείται από τις μεγάλες κομματικές παρατάξεις που χτίστηκαν πάνω στην αντίθεση του βενιζελικού φιλελευθερισμού και της μοναρχικής δεξιάς και ακροδεξιάς, με την Αριστερά σε ρόλο μόνιμου θύματος και των δύο.
Αυτή την τομή κάνει ο Ανδρέας με την 3η Σεπτέμβρη.
Συνθέτει ένα ιστορικό πολιτικό ρεύμα, το φιλελεύθερο Κέντρο, με την σοσιαλιστική Αριστερά και δημιουργεί μια νέα Παράταξη.
Και μπορεί να την αποκαλούμε Δημοκρατική Παράταξη, αλλά η νοηματοδότηση αυτού του όρου είναι πλέον τελείως διαφορετική, με δεδομένη μάλιστα την οριστική και αμετάκλητη κατάργηση της μοναρχίας.
Η Δημοκρατική Παράταξη που ίδρυσε ο Ανδρέας, δεν έχει ως μόνο αίτημα την Πολιτική Δημοκρατία.
Διεκδικεί και την Κοινωνική Δημοκρατία, από την οργάνωση των παραγωγικών σχέσεων μέχρι την Ισότητα της γυναίκας με τον άντρα, το Κράτος Πρόνοιας και την αποκέντρωση των κρατικών εξουσιών.
Η Δημοκρατική Παράταξη που ίδρυσε ο Ανδρέας, δεν βρίσκεται ούτε πολιτικά, ούτε συναισθηματικά στο «κέντρο».
Δεν είναι «κεντροαριστερά», άλλωστε ο όρος εφευρέθηκε ακριβώς για να καταδείξει την ύπαρξη μιας «αριστερής πτέρυγας» στο εσωτερικό της προδικτατορικής Ένωσης Κέντρου, υπό τον Ανδρέα και συχνά σε σύγκρουση με τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Είναι η δημοκρατική, σοσιαλιστική Αριστερά.
Η Δημοκρατική Παράταξη που ίδρυσε ο Ανδρέας έχει ένα και μόνο ιδεολογικό, πολιτικό και κοινωνικό μέτωπο: το μέτωπο εναντίον της δεξιάς.
Ο Ανδρέας ως πολιτικός και διανοούμενος υπήρξε σε όλη την ζωή του ανένδοτος επικριτής και ασυμβίβαστος αντίπαλος του νεοφιλελευθερισμού, του αυταρχισμού, της συντήρησης.
Αυτή η μεγάλη Δημοκρατική Παράταξη που ίδρυσε ο Ανδρέας στις 3 Σεπτέμβρη 1974, δεν έπαψε να υπάρχει ούτε μετά το βιολογικό του τέλος, ούτε ασφαλώς μετά την προδοσία των επιγόνων του, που κατάντησαν το ΠΑΣΟΚ , το ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΠΑΣΟΚ, «ουρά» της δεξιάς και εκφραστή της πιο χυδαίας πολιτικής, πολιτισμικής και κοινωνικής διαφθοράς που γνώρισε η νεότερη Ελλάδα.
Η Δημοκρατική Παράταξη βρίσκεται σήμερα στην ίδια ακριβώς μεριά της Ιστορίας που βρισκόταν στις 3 Σεπτέμβρη 1974:
Στον Αγώνα για Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία και Κοινωνική Απελευθέρωση.
Και έχει απέναντί της τον ίδιο πάντοτε αντίπαλο: τη δεξιά.