ΔΕΙΤΕ ΠΡΩΤΟΙ ΟΛΑ ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ TRIBUNE ΣΤΟ GOOGLE NEWS 
Η Ελλάδα και η Αίγυπτος εγκαινιάζουν μια ισχυρή εποχή γεωπολιτικής συνύπαρξης με φόντο τις φλόγες της Ανατολικής Μεσογείου και τη γεωστρατηγική θύελλα της Μέσης Ανατολής
Σε μια συγκυρία κατά την οποία οι ισορροπίες στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο δοκιμάζονται από γεωπολιτικές ανατροπές, ασταθείς εκεχειρίες και φιλοπόλεμες αναθεωρητικές ηγεσίες, η Ελλάδα και η Αίγυπτος προχώρησαν στην υπογραφή Διακήρυξης Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης.
Μια συμφωνία που δεν περιορίζεται στη ρητορική των «ιστορικών δεσμών», αλλά φιλοδοξεί να μετατραπεί σε στέρεο θεμέλιο κοινών συμφερόντων και περιφερειακής σταθερότητας.
Η υπογραφή της διακήρυξης πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μαξίμου, παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του προέδρου της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι, στο πλαίσιο του πρώτου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Αιγύπτου.
Η θερμή υποδοχή, τα διπλωματικά χαμόγελα και η τελετουργική λάμψη της στιγμής δεν έκρυψαν το βαθύ στρατηγικό μήνυμα της συνάντησης: Ελλάδα και Αίγυπτος ευθυγραμμίζουν τις πυξίδες τους απέναντι σε κοινούς κινδύνους και κοινές ευκαιρίες.
Ηλεκτρική Συμμαχία και Ενεργειακή Ασπίδα: Το GREGY και οι προοπτικές
Ο σημαντικότερος πρακτικός πυλώνας της συμφωνίας αφορά την ενέργεια.
Η διακρατική διασύνδεση GREGY, που θα μεταφέρει ηλεκτρική ενέργεια από φωτοβολταϊκά πάρκα της ερήμου της Αιγύπτου προς την Ελλάδα και την Ευρώπη, αποτελεί έργο-ορόσημο για την «πράσινη μετάβαση» και τη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών της ηπείρου από τη ρωσική εξάρτηση.
Όπως υπογράμμισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, «είναι έργο που δεν αφορά μόνο την Ελλάδα και την Αίγυπτο, αλλά συνολικά την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια».
Ταυτόχρονα, επεσήμανε τη σημασία της συνεργασίας και σε άλλες ενεργειακές τεχνολογίες, όπως η δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα (CCS), τομέας στον οποίο Αίγυπτος και Ελλάδα επιθυμούν να ηγηθούν στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η διπλωματική σκιά της Τουρκίας και το μήνυμα «ουδέν τετελεσμένο»
Στο παρασκήνιο της συνάντησης, υπήρχε ένας… ελέφαντας στο δωμάτιο: η Τουρκία. Χωρίς να την κατονομάσει άμεσα, ο πρωθυπουργός έστειλε σαφές μήνυμα:
«Κανένα παράνομο τετελεσμένο δεν μπορεί να έχει ισχύ στο μέλλον».
Πρόκειται για αναφορά που αγγίζει ευθέως τις ανυπόστατες «τουρκολιβυκές» συμφωνίες, δηλαδή τις έκνομες συμφωνίες της Τουρκίας με το καθεστώς της Τρίπολης που ελέγχει τη Δυτική Λιβύη, τις συνεχείς παραβιάσεις στην κυπριακή ΑΟΖ και την αμφισβήτηση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ.
Ο πρόεδρος Αλ Σίσι, από την πλευρά του, υιοθέτησε έναν περισσότερο διπλωματικό τόνο, αλλά δεν άφησε αμφιβολία για την ταύτιση απόψεων με την Ελλάδα σε ό,τι αφορά το διεθνές δίκαιο της θάλασσας και την ανάγκη τήρησης των κανόνων.
Γάζα, Συρία, μεταναστευτικό: Η γεωπολιτική σκακιέρα φλέγεται
Ελλάδα και Αίγυπτος εμφανίστηκαν απολύτως συντονισμένες στα φλέγοντα ζητήματα της περιοχής.
Σύμφωνα με τον Αιγύπτιο πρόεδρο, πρέπει να υπάρξουν λύσεις για την ανοικοδόμηση της Γάζας. Ο ίδιος τάχθηκε κατά της εγκατάλειψης των πολιτών. «Πρέπει να μείνουν στις εστίες τους», είπε, ζητώντας σεβασμό του διεθνούς δικαίου και τάχθηκε υπέρ μία λύσης δύο κρατών.
«Η Αίγυπτος δεν θα γίνει διάδρομος διαφυγής», είπε χαρακτηριστικά, απορρίπτοντας κατηγορηματικά οποιοδήποτε σχέδιο «μετακίνησης πληθυσμών».
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στη δική του αναφορά, στάθηκε στην ανάγκη μόνιμης εκεχειρίας στη Γάζα, επιστροφής των ομήρων και σεβασμού των ανθρωπίνων και θρησκευτικών δικαιωμάτων.
Έκανε λόγο για κοινές θέσεις σε Συρία και Μέση Ανατολή, ενώ υπογράμμισε την ανάγκη λογοδοσίας εκείνων που καταπατούν τα δικαιώματα μειονοτήτων.
Μεταναστευτικό: Συντονισμός, όχι πολιτική φιλανθρωπίας
Το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης και της νόμιμης εργασιακής μετανάστευσης τέθηκε στο τραπέζι με ρεαλισμό.
Ο Αλ Σίσι αναφέρθηκε στη συμφωνία με την Ελλάδα για μετακίνηση εργατών γης, δηλώνοντας ότι η Αίγυπτος δεν επιθυμεί να μετατραπεί σε χώρα διέλευσης μεταναστών προς την Ευρώπη.
«Από το 2016 δεν έχει περάσει ούτε ένα δουλεμπορικό καράβι από την Αίγυπτο.
»Αυτό δεν είναι μόνο θέμα νόμων, αλλά θέμα ηθικής», τόνισε με νόημα.
Ο Μητσοτάκης υποστήριξε τη συνεργασία των δύο χωρών σε ένα θεσμοθετημένο πλαίσιο μετακίνησης εργατικού δυναμικού, που απαντά στις ανάγκες της ελληνικής αγροτικής οικονομίας, χωρίς να υποθάλπει τα κυκλώματα διακινητών.
Ο κ. Αλ Σίσι απηύθυνε «θερμό χαιρετισμό στον φίλο ελληνικό λαό», τόνισε ότι η χώρα του τάσσεται υπέρ της ειρήνης τονίζοντας ότι ο συντονισμός μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου αποβλέπει στη σταθερότητα της περιοχής.
Πολιτισμός, Ιστορικοί Δεσμοί και Θρησκευτικός Πλουραλισμός
Στην κορύφωση του λόγου του, ο Αλ Σίσι επανέφερε το θέμα της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά, τονίζοντας ότι παρά τις απειλές που δέχθηκε, η αιγυπτιακή κυβέρνηση προώθησε την προστασία των θρησκευτικών μνημείων και τη συμβίωση χριστιανών και μουσουλμάνων.
Αναφέρθηκε επίσης στον ρόλο της Ελλάδας το 2011 στην υποστήριξη της Αιγύπτου εντός Ε.Ε., λέγοντας πως «οι δεσμοί μας είναι βαθύτεροι από τις συνθήκες. Είναι ιστορικοί, πολιτιστικοί και πνευματικοί».
Από την πλευρά του, ο Μητσοτάκης συνεχάρη την Αίγυπτο για τα εγκαίνια του νέου Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου στο Κάιρο, εκφράζοντας την επιθυμία η πολιτιστική συνεργασία να εμβαθυνθεί μέσω ανταλλαγών, ερευνών και κοινών πρωτοβουλιών.
«Είμαστε ο ίδιος λαός»: Ο λόγος του Αλ Σίσι και το βάθος μιας δήλωσης
Μία από τις πιο έντονες στιγμές της συνέντευξης Τύπου ήταν όταν ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αλ Σίσι, με λόγο γεμάτο συγκίνηση, αποκήρυξε κάθε διαχωρισμό ανάμεσα στους δύο λαούς:
«Οι Έλληνες και οι Αιγύπτιοι είναι ο ίδιος λαός», είπε, αφήνοντας άναυδο το ακροατήριο.
Πρόκειται για λεκτική σύνοψη αιώνων πολιτισμικής ώσμωσης.
Από την Αλεξάνδρεια του Πτολεμαίου μέχρι την ελληνική διασπορά του 20ού αιώνα, αλλά και παλαιότερα από την υποστήριξη της αρχαίας Αθήνας στην αιγυπτιακή επανάσταση κατά των Περσών τον 5ο αιώνα π.Χ., μέχρι τις κοινές μάχες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και τη σημερινή σύμπλευση απέναντι στην τουρκική αναθεωρητικότητα, η δήλωση αυτή ξεφεύγει από το διπλωματικό savoir-faire. Είναι οικουμενική, σχεδόν μυητική.
Μια υπενθύμιση ότι οι δεσμοί αυτοί δεν είναι προϊόντα σκοπιμότητας, αλλά ριζώνουν σε αιώνια κοιτάσματα αλληλεγγύης, κοινών εχθρών και κοινών ονείρων.
Με αυτή τη φράση, ο Αλ Σίσι επισημοποιεί όχι μόνο μια πολιτική συμμαχία, αλλά ένα κοινό πεπρωμένο – με ρίζες στο Νείλο και τον Αιγαίο, με καρδιά στην Ανατολή και βλέμμα στη Δύση.
Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως πρόκειται για ρητορικό λίθο-θεμέλιο της ελληνοαιγυπτιακής προσέγγισης του 21ου αιώνα.
Ένας άξονας σταθερότητας σε έναν κόσμο που γέρνει
Η νέα στρατηγική εταιρική σχέση Ελλάδας-Αιγύπτου αποτελεί κάτι παραπάνω από μια συμβολική κίνηση. Είναι μια αμυντική-διπλωματική ομπρέλα απέναντι στην ανασφάλεια της περιοχής, ένας ενεργειακός αγωγός που συνδέει τη Βόρεια Αφρική με την Ευρώπη, και ένας πολιτισμικός διάλογος σε καιρούς φανατισμού.
Μέσα στον θόρυβο της παγκόσμιας αστάθειας, η Αθήνα και το Κάιρο προσπαθούν να αρθρώσουν έναν ψίθυρο λογικής, αλληλοκατανόησης και σεβασμού.
Αν θα μπορέσουν να τον κάνουν φωνή σταθερότητας, θα εξαρτηθεί από τη συνέπεια, την επιμονή και –πάνω απ’ όλα– τη βούληση να παραμείνουν σύμμαχοι, όχι απλώς εταίροι.
Από τη Μάχη του Καντές στην Αθηναϊκή Υποστήριξη της Αιγυπτιακής Επανάστασης
Η Μάχη του Καντές (περίπου 1274 π.Χ.), μεταξύ των Αιγυπτίων με τους Μυκηναίους Έλληνες στο πλευρό τους και των Χετταίων, αποτελεί ένα από τα πρώτα καταγεγραμμένα παραδείγματα διεθνούς διπλωματίας και στρατιωτικής σύγκρουσης. Αφορά άμεσα τις ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις και καταδεικνύει την πρώιμη σημασία της Αιγύπτου στην παγκόσμια ιστορία.
Προχωρώντας στους κλασικούς χρόνους, η αθηναϊκή υποστήριξη στην αιγυπτιακή επανάσταση κατά των Περσών τον 5ο αιώνα π.Χ. αποτελεί σημαντικό σταθμό στις ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Αθηναίοι απέστειλαν στόλο για να υποστηρίξουν την εξέγερση των Αιγυπτίων εναντίον της περσικής κυριαρχίας.
Αυτή η ενέργεια υπογραμμίζει την αλληλεγγύη και την κοινή επιθυμία για ελευθερία απέναντι σε έναν κοινό κατακτητή.
Η Διαχρονική Συμμαχία Ελλάδας και Αιγύπτου
Ο Ηρόδοτος (Ἱστορίαι, Βιβλίο Γ’) καταγράφει πως κατά την περίοδο της βασιλείας του Φαραώ Ίναρου, γύρω στο 460 π.Χ., οι Αιγύπτιοι επαναστάτησαν εναντίον της περσικής κυριαρχίας.
Ο Ίναρος, Λίβυος στην καταγωγή αλλά ταγμένος στην αιγυπτιακή υπόθεση, ζήτησε τη βοήθεια των Ελλήνων – και οι Αθηναίοι, ανταποκρινόμενοι, απέστειλαν ισχυρή ναυτική δύναμη περίπου 200 πλοίων που βρίσκονταν ήδη στην Κύπρο.
Ο Θουκυδίδης (Ἱστορίαι, Α’ 104) επιβεβαιώνει την αποστολή, σημειώνοντας ότι οι Αθηναίοι παρέμειναν στην Αίγυπτο επί τρία έτη, πολεμώντας με σθένος στο πλευρό των Αιγυπτίων επαναστατών.
Τελικά, η εκστρατεία κατέληξε σε αποτυχία λόγω της περσικής αντεπίθεσης, ωστόσο η μνήμη αυτής της προσπάθειας παραμένει ιστορικά φορτισμένη ως τεκμήριο ελευθεροφροσύνης.
«Καὶ ἐπὶ Αἴγυπτον δὲ ἔπλευσαν μετὰ Ἰναροῦ τοῦ Λιβύου… πολλοὺς τε ἔτη κατέσχον πολεμοῦντες καὶ μετὰ ταῦτα περιπεσόντες ἀπώλοντο» (Θουκυδίδης, Ἱστορίαι, Α΄ 104).
Η γεωστρατηγική σημασία της Αιγύπτου στον ελληνικό κόσμο
Ήδη από τους χρόνους του Ομήρου, η Αίγυπτος μνημονεύεται με δέος.
Στην Οδύσσεια, ο Μενέλαος αναφέρει την παραμονή του στην «Εὔπλοια Αἴγυπτος», δείγμα του πλούτου και της στρατηγικής αξίας της περιοχής:
«Ἐν δὲ Αἰγύπτῳ ἦα πολὺν χρόνον…» (Ὀδυσσεία, Δ’ 351).
Οι πολιτισμικοί και εμπορικοί δεσμοί ήταν τόσο ισχυροί, που οι Έλληνες έβλεπαν στην Αίγυπτο όχι μόνο σύμμαχο, αλλά και διδάσκαλο· ένας λαός με πρεσβύτερη μνήμη, απ’ τον οποίο οι Έλληνες —όπως σημειώνει ο Πλάτων στον Τίμαιο— έμαθαν ξανά εκείνα που οι Έλληνες είχαν ξεχάσει.
Η πολιτισμική διαπλοκή: Από τον Όμηρο στον Πλούταρχο
Ο Πλούταρχος (Περί Ίσιδος και Οσίριδος) αναλύει τη σχέση των ελληνικών θεοτήτων με τις αιγυπτιακές, σημειώνοντας πως οι θρησκευτικές παραδόσεις των δύο λαών συμπλέκονται με κοινά σύμβολα και ερμηνείες. Ο Διόνυσος ταυτίζεται με τον Όσιρι, η Δήμητρα με την Ίσιδα – η μυθολογία ως γέφυρα ψυχών, όχι απλώς ιστοριών.
Η συνέχεια της ιστορικής γραμμής
Στη διάρκεια της Πτολεμαϊκής περιόδου, η Αλεξάνδρεια έγινε μητρόπολη του ελληνιστικού κόσμου και γέφυρα πολιτισμών.
Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, ο ελληνικός στρατός της Αιγύπτου, οι Έλληνες ρήτορες, φιλόσοφοι και γιατροί που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στους Έλληνες Φαραώ, θεμελίωσαν τη διαχρονική αυτή σχέση.
Και στους σύγχρονους καιρούς, από την αιγυπτιακή προσφυγή υπέρ της Ελλάδας στον ΟΗΕ το 1974 μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, έως την κοινή ενεργειακή πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο και τη διακήρυξη στρατηγικής συμμαχίας που υπογράφτηκε το 2025, η συνέχεια είναι εμφανής.
Επισήμανση
Δεν υπάρχει περιθώριο για μισόλογα ή ιστορικές ωραιοποιήσεις: στην Πτολεμαϊκή περίοδο, οι Φαραώ της Αιγύπτου ήταν Έλληνες.
Ήταν απόγονοι του Πτολεμαίου του Λάγου, στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος ίδρυσε τη Δυναστεία των Πτολεμαίων μετά τον θάνατο του Μακεδόνα στρατηλάτη το 323 π.Χ.
Ο Πτολεμαίος Α’ Σωτήρ δεν ήταν απλώς ένας κατακτητής ή τοποτηρητής: ήταν ο πρώτος Έλληνας Φαραώ (μετά τον Μέγα Αλέξανδρο), ενθρονισμένος από τον στρατό και αναγνωρισμένος από το ιερατείο της Μέμφιδας ως θεϊκός βασιλέας.
Οι διάδοχοί του, μέχρι και την Κλεοπάτρα Ζ’ –την τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου– διατήρησαν την ελληνική γλώσσα, τα ελληνικά ήθη και έκαναν την Αλεξάνδρεια ελληνιστική καρδιά του κόσμου.
Ακόμα και όταν φορούσαν το διπλό στέμμα της Άνω και Κάτω Αιγύπτου, μιλούσαν ελληνικά, λάτρευαν τον Δία, αλλά προσέδιδαν στους εαυτούς τους θεϊκή υπόσταση μέσω αιγυπτιακών τελετών, ασκώντας έτσι μια διπλωματία πολιτισμών σε επίπεδο θρησκευτικό, κοινωνικό και συμβολικό.
Ο Πτολεμαίος Ε΄ αναφέρεται στη περίφημη Στήλη της Ροζέττας με τίτλους «βασιλεὺς μέγας, εὐσεβὴς, φίλος τοῦ Πτα», ταυτόχρονα στην ελληνική και αιγυπτιακή γλώσσα.
Για σχεδόν 300 χρόνια, η Αίγυπτος ήταν ένα ελληνικό βασίλειο.
Κι όπως ο Καβάφης το περιέγραψε στη «Σατραπεία», η Αλεξάνδρεια δεν ήταν απλώς τόπος. Ήταν σύμβολο του πνεύματος του ελληνισμού που συγκατοικούσε με την Αίγυπτο, όχι ως κατακτητής, αλλά ως συνοδοιπόρος σε ένα πολιτισμικό πεπρωμένο.
